د خېبرپښتونخوا په ملاکنډ ډويژن کې د ټېکسونو يا ماليې لګولو پرضد نن کاربنديز شوی، کاروبارونه، بازارونه، شخصي سکولونه بند او وکیلان عدالتونو ته نه دي وړاندې شوي، د اسمبلۍ غړي او قانون پوهان وايي په ملاکنډ کې د اييني بدلون لاندې ټېکسونه لګول شوي، خو په دې کې بدلون کېدی شي.
ځايي سياسي او تاجر مشران وايي، د ټېکسونو پرضد به کلکه مبارزه کوي.
د سوات هوټل اېسوسي اېشن مشر او سوات قومي جرګې د کور کمېټۍ مشر زاهد خان وايي، د ملاکنډ ډويژن ځانګړی حيثیت وو او د پاکستان په ايين کې د دې دپاره 246 او 247 مادې درج وې، خو هغه په کال 2018م کې په صوبه کې د پخوانۍ فاټا او پاټا د ورګډولو دپاره په 25م اييني بدلون کې ختمې کړل شوې دي.
وي او اې ډيوه سره په خبرو کې زاهد خان وویل، ملاکنډ "د 1935 برټش انډين اېکټ يا (په هند د برتانیې د باچاهۍ) لاندې مونږ د برصغير برخه نه وواو د ازادۍ اېکټ هم په مونږ نه وو نافذ، نو ازاد شوی خو هندوستان دی، برصغير دی مونږ خو د مخکې نه ازاد وو، زمونږ د 1850 نه دلته د نماينده جرګې د لارې خپل رياستونه جوړ شوي وو، د دې باوجود بيا رضاکارانه د جرګې په منظورۍ زمونږ اولني باچا عبدالودود د پاکستان د ګورنر محمدعلي جناح سره يو يادداښت لاسليک کړی وو".
د نوموړي په خبره په ياد يادداښت کې "درې اختيارات پاکستان ته ورکړل شوي په هغو درېو کې دفاع، امور خارجه او مواصلات دي، پاتې په هغې کې ليک دي چې رياست به په داخلي توګه خودمختاره او ازاد وي، په يادداښت کې تر کرنسۍ پورې ذکر هم نه وو. بيا چې د 1956 ايين جوړېدو نو دې رياستونو ته ځانګړی حيثيت ورکړل شوی وو، او بيا د 1962 او 1966 په ايين کې چونکې مونږ د پاکستان حصه نه وو نو ځانګړی حیثيت په ځای ساتل شوی وو".
زاهد خان زیاته کړه، "بيا د 1966 په ايين کې دا خبره ليک وه چې کله ايوب خان حکومت پرېږدي نو سپيکر قومي اسمبلۍ ته به یې حواله کوي نو هغه د ايين سرغړونه وکړه او کمانډر يحيا خان ته یې حکومت ورکړو، نو دغه يحیا خان غېر اييني صدر وو په 1969 کې د هغه سره دا واک نه وو چې هغه په اېګزېکټيو ارډر باندې دير، سوات او چترال بې د څه معاهدي يا شرایطو نه په پاکستان کې ضم کړي" بيا یې هم دې سيمې ته د پرمختيا ويل شوي وو خو د پاکستان په قامي بجټ کې ملاکنډ ته هيڅ نه دي ورکړل شوي.
نوموړي وويل، "د خلکو په احتجاج د 1972 په عبوري ايين او 1973 په ايين کې د 246 او 247 مادې شامل کړل شوې چې د پاکستان پارليمان او صوبايي اسمبلۍ کوم قانون منظور کړي نو هغه به دې علاقو ته نه غځول کيږي، او بيا د 247 په شپږم شق کې ليکل شوي چې کله دلته کوم نافذيږي یا بدلون راځي د نو د دې سيمې د مشرانو او جرګې نه به منظوري اخستل کيږي نو دغه مادې یې ختمې کړې د ملاکنډ د يو مشر نه یې تپوس نه دی کړی او نه یې ورسره مشوره کړې او 25م اييني بدلون یې منظور کړی او دا سيمې یې په صوبه کې شامل کړي دي".
قانون پوه (وکیل) سلېمان خان وايي، په 25م اييني بدلون کې ځانګړي حیثيتونه ختم کړل شوي دي. وي او اې ډيوه سره په خبرو کې نوموړي وویل، "دلته بيا هم کوم ځانګړی حیثيت نه وو څومره ټېکسونه چې وو هغه بلاواسطه نافذ وو، لکه سېلز ټېکس به ورکول کېدو په هر توکي باندې ځکه چې هغه به د وړاندې اخستل شوی وو".
نوموړي وويل، "دلته دوه اېکټونه انکم ټېکس او کسټم ټېکس نه وو، د 247 لاندې وو خو عملي نه وو، بیا په 2018م کې په 25م اييني بدلون کې ټولې استثناوې ختم شوي، خو انکم ټېکس او کسټم ټېکس د مرکز سره دي نو مرکزي حکومت به دې سيمو ته کال په کال استثنا ورکوله، او سږ کال یې دغه استنثا ختمه کړه، د اييني بدلون په وخت د لسو کالو دپاره د استثنا ويل شوي وو خو دا خبره زباني شوې وه".
د يادو ټېکسونو ختمولو په اړه سلېمان خان وويل، مرکزي حکومت کولی شي چې دې سيمو ته د ټېکسونو نه استثنا ورکړي.
د پښتونخوا ملي عوامي ګوند د خېبرپښتونخوا مشر محمد علي وايي، په ملاکنډ کې ټېکسونه په ځای کېدل د 25م اييني بدلون نتیجې دي، د ده په وینا د يادې سيمې نه د اييني بدلون په وخت تپوس نه وو شوی، د دوی ګوند او جمعيت علمااسلام د فاټا د انضمام مخالفت کړی وو، خو هغه وخت چا څوک په دې نه وو پوهه کړي چې بیا به په په دې سیمه کې ټېکسونه لګیږي.
وي او اې ډيوه سره په خبرو کې هغه وویل، پکار ده د دې سيمې دپاره په پارلیمان کې بحث وشي او اييني بدلون وشي.
د عوامي نېشنل ګوند صوبايي جنرل سيکرټري حسېن شاه يوسفزی وايي، ګوند یې په ملاکنډ کې د ننني کاربندیز ملاتړ کوي، او چې په صوبه کې هر چرته د چا سره هم زياتی کيږي ګوند به یې پرضد ودريږي او د خپلو خلکو حقونه به غواړي.
په خېبرپښتونخوا اسمبلۍ کې اپوزيشن مشر د مسلم ليګ ن ګوند سره تعلق لرونکی عبادالله خان وايي، په صوبه کې د فاټا او پاټا د ضم کېدو په وخت دې سيمو ته د پينځو کالو دپاره دغلته ټېکسونه نه غځول کيږي ځکه چې وایي "دا سيمې په پرمختيا کې شاته پاتې دي، بيا به په 2023م کې کتل وي که په دغو سيمو کې پرمختګ شوی وي نو بيا به ټېکسونه غځول کيږي".
وي او اې ډيوه سره په خبرو کې هغه وويل، تېر کال بيا د پي ډي اېم په حکومت کې امير مقام دغه موده يو بل کال غځولې وه او سږ کال د جون د 30مې پورې موده یې ده، خو تحریک انصاف ګوند په پارلیمان کې او بيا په صوبه کې هغه وخت چې په 2018م کې په صوبه کې د تحريک انصاف ګوند حکومت وو، د صوبايي اسمبلۍ نه یې دغه قانون پاس کړی وو، دې خلکو هغه وخت دا قانون او ضم کېدل نه وو لوستی چې څه کيږي.
نوموړي زياته کړه، نه خو د فاټا او نه د پاټا د خلکو ژوند ښه شوی دی ځکه په هغو دا ټېکسونه لګول زیاتی دی. هغه وويل، د تحريک انصاف حکومت په دوی دا ټېکسونه نافذ کړي او هغه د ايين برخه جوړه شوې، اوس بيا د دې وطن خلکو ياد ګوند په واک کې راوستی دی.
وي او اې ډیوه په خېبرپښتونخوا کې د واکمنه ګوند تحریک انصاف د مشرانو سره په ملاکنډ کې د ټېکسونو لګولو په اړه د نظر معلومولو هڅه کړې خو ځواب یې نه دی ترلاسه کړی.
خو تېره ورځ د سوات چېمبر آف کامرس په غونډه کې د تحریک انصاف ګوند د قامي اسمبلۍ غړي سهېل سلطان، صوبايي وزیر فضل حکیم او د سوات مېر شاهد علي خان د ټېکسونو لګولو غندنه کړې وه او ويلي یې وو چې هغوي به په قامي او صوبايي اسمبلۍ کې د دې په ضد اواز اوچتوي.