څېړونکي وایي تر څو چې پاکستان کې بشپړ سیاسي ثبات نه وي نو افغانستان اؤ منځنۍ اسیا سره تجارت وده نه شي کولی

د افغانستان او منځنۍ اسيا سره تجارت کوونکي سوداګر وايي که څه هم د شنګهاي همکارۍ تنظيم د منطقې هېوادونه د يو بل سره وصل کولو او سيمه یيز تجارت ته ودې ورکولو باندې زور اچوي خو پاکستان کې چي ترکومه بشپړ سياسي ثبات نه وي رامنځته شوی نو د افغانستان او منځۍ اسيا سره تجارت پرمختګ نه شي کولی۔

د اقتصادي چارو پوهان او سوداګر وايي چې د خېبر پښتونخوا کارخانه دارو دپاره په منځنۍ اسيا کې د تجارت دپاره يو شمېر مواقعي شتون لري خو د پاکستان او افغانستان ترمنځه د روانو سياسي شخړو او بنکي نظام کې د ستونزو له امله ترې سوادګر ګټه نه شي پورته کولی.

د افغانستان او منځنۍ اسيا سره تجارت کوونکی منظور الهي ډیوه سره خبرو کې وایي
د خېبر پښتونخوا د کارخانو ژوند په دې کې دی چې په سيمه یيز تجارت کې د افغانستان او منځنۍ اسيا مارکيټ ته ځان ورسوي.

د هغه په خبره"دې کې دومره اساني ده منځنۍ اسيا واله چې کوم مال ملېشيا نه او انډيا نه راغواړي نو يوې نيمې نه تر دوو مياشتو پورې وخت پرې لګي او د ټرانزټ مشکلات هم وي، نو هم هغه شيان پاکستان کې جوړېږي او چې بهر نه يي راغواړي نو پاکستان نه به يې راغواړي خو اوس دې کې مرکزي بنک مشکلات جوړوي"

تاجران وايي د پاکستان په سیمه ییز تجارت کې ټوله برخه نږدې 4 فيصده جوړېږي چې د نورو هېوادونو په پرتله ډېره کمه ده۔

دوی زياتوي که څه هم د پنجاب او سیند صوبو په نسبت دا مارکيټ خېبر پښتونخوا ته زيات نږدې دی خو د يادو صوبو په مقابله کې پښتانه تاجران د بنک له لارې پېسو لېږلو رالېږلو کې د زياتو ستونزو سره مخ وي چې له امله يې مارکيټ د دوی د لاسه وځي.

د افغانستان او منځنۍ اسيا سره تجارت کوونکی منظور علي وایي" يومال ما ولېږلو او د هغې پېسې ماته راغلې او ماته پېسې اکاونټ ته نه دي راغلي او بنک په هغو کې پلټنې کوي او ماته هلته نه بل ارډر ترلاسه شي نو زه بل ارډر څنګه ولېږم، لازمي خبره ده هغه ارډر به بل چرته لاړ شي هغه به ولې مانه اخلي، هغوی د ترکي او ايران سره هم لګيا دي تجارت کوي او داسې هغوی د بندرعباس پورټ هم د خپل تجارت دپاره کاروي"

تاجران وايي د سياسي شخړو په نتيجه کې د پاکستان او افغانستان ترمنځه د لارو تړل کېدو ترڅنګ د خېبر پښتونخوا صوبايي حکومت له خوا په ټرانزټ دوه فيصده ټيکس لګېدو سره هم دوه اړخيزه تجارت اغيزمن کېږي۔

دوی وايي د افغانستان او منځنۍ اسيا سره تجارت ښه کولو دپاره د شنګهاي همکارۍ په تنظيم زور اچول دومره اړين نه دي څومره چې په هېواد کې د سياسي ثبات او د جمهوري ادارو خود مختاري مهمه ده ۔

د تجار منظور الهي په وینا،" هغه خلک که زور هم واچوي او دا سياسي ثبات نه وي دلته سم حکومت نه وي نو دا معاهدې هم نه شي کولی او دا عملي کېدای هم نه شي، هغوی به خپل شور او زور اچوي خو هغوی ته خو لاري شته کنه، اوس چين نېغ په نېغه منځنۍ اسيا او افغانستان ته واخان بارډر باندې سړکونه جوړوي لګيا دی او هم د دې وجې نه چې دلته زمونږه مشکلات دي او هغوی خپله لاره وباسي، هغوی ته څه ضرورت دی چې پاکستان باندې تجارت دپاره زور واچوي چې تاسو کاروبار ښه کړئ، دا خو زمونږه کار دی"

تاجران د سرکاري شمېرو په اساس وايي د پاکستان او منځنۍ اسيا ترمنځه د دوه اړخېزه تجارت کچه د 300 نه تر 400 ميلينه ډالره مخې ته راغلې ده.

تاجران وايي د سيمه یيزو هېوادونو وصل کول او علاقايي تجارت ته ودې ورکولو دپاره اړين دي چې د افغانستان واکمنان او تاجران په اعتماد کې واخيستل شي۔

پېښور کې د سرحد چېمبر اف کامرس اېنډ انډسټريز مشر فضل مقیم خان ډیوه ته وایي که افغانستان مرکزي اېشیا سره تجارت کې شامل نه وي" نو د منځنۍ اسيا لاره خو به خلاصه وي خو هغه به ډېره اوږده وي ځکه چې د بندرعباس د لارې ايران او دوبۍ باندې به تجارت کېږي نو بيا خو د شنګهاي تنظيم مقصد ختم شو، مقصد دا دی چې دا ټول هېوادونه د ملګرو غوندې يو بل سري تعاون وکړي"

د خېبر پښتونخوا تاجران وايي په 2016 کال کې د پاکستان او افغانستان ترمنځه دوه اړخيزه تجارت خواوشا 3.5 اربه ډالرو ته رسېدلی و خو اوس يې کچه د يو ارب ډالر نه راکمه شوې ده۔