واشنګټن — 

د یوه جبري لادرکه شوي او وژل شوي بلوچ سیاستوال لور ډاکټر ماهرنګ بلوچ د نړیوالې «ټایم» مجلې د 2024م کال د هغو 100 اغېزمنو کسانو په فهرست کې شامله کړی شوې چې د ژوند په بېلابېلو برخو کې یې په لږ وخت کې زیات خلک اغېزمن کړي دي.

ماهرنګ بلوچ د «ټام» مجلې مننه کړې او پر خپل فېسبوک او ایکس [مخکیني‌ ټویټر] یې لیکلي، چې د دې کال لپاره د ټایم مجلې د اغېزمنو کسانو فهرست خپور شوی او دا ویاړ کوي چې په دغو کسانو کې د دې نوم هم شامل دی:

"زه ویاړم چې د دې ګروپ برخه یم. زه دا اعزاز د لادرکه کسانو کورنیو او د بلوڅانو د بشري حقونو دفاع کوونکو ته ډالۍ کوم چې موږ ته توان، قوت او هیله راکوي".

د امریکې «ټایم» مجلې د اکتوبر پر دویمه د 2024م کال د 100 اغېزمنو کسانو فهرست اعلان کړی او د ماهرنګ بلوچ په اړه یې لیکلي دي چې د قوم ډېر نارینه یې ورک یا مړه شوي دي او د ماهرنګ غوندې ښځې اوس په سوله ییز ډول د بلوڅانو د حقونو استازیتوب کوي:

"په تېرو دوو لسیزو کې د هیواد په بلوڅ اقلیت کې د بغاوت پر ضد ریاستي عملیات په پراخه کچه د جبري لادرکیو او غیرعدالتي وژنو سبب شوي، په هغوی کې له دعوې سره سم د مهرنګ پلار هم شامل وو چې یو فعال وو او په 2011م کې یې مړی موندل شوی وو".

ماهرنګ د کوټې ښار په بي ایم سي روغتون کې سرجن ډاکټره ده او لا ماشومه وه چې په 2009م کال کې یې د پلار د جبري بې درکۍ خلاف یې په احتجاجونو کې ګډون پیل کړ، خو د تېر 2023م کال له دسمبر میاشتې را وروسته هغه وخت زیاته مشهوره شوه چې د جبري لادرکه کسانو د موندنې لپاره یې له کوټې اسلام اباد ته د ښځو او نارینه وو په ګډون اوږد پیاده لاریون وکړ.

«ټایم» مجلې لیکلي، ماهرنګ د بلوڅانو د حقونو په استازیتوب کولو باندې له ټولو هیلو سره سره ډاډه نه ده چې په ژوند به داسې یوه ورځ وویني چې خلک یې نور په ناارامۍ کې نه وي.

ماهرنګ وایي، "شاید". دغه 31 کلنه ډاکټر وايي، د خپلې مبارزې له کبله د ځورول کېدو، نیول کېدو او وژل کېدو له هڅو سره مخ شوې ده، هغې «ټایم» مجلې ته ویلي، "زموږ ژوند په پاکستان کې ډاډمن نه دی."

د پاکستان او په ځانګړې توګه د بلوچستان حکومت او امنیتي ادارې د لادرکه بلوڅانو لپاره د ږغ پورته کوونکي تنظیم، چې مشري یې ماما قدیر بلوڅ کوي او د بلوچ یکجهتي کمېټۍ، چې ماهرنګ بلوچ یې په مشرانو کې ده، د جبري لادرکه بلوڅانو شمېرې پروپیګنډه ګڼي او د دوی احتجاجونه د امنیتي ادارو په ضد د خلکو د پارولو سبب ګڼي.

ماهرنګ بلوچ د بلوچ یکجتي کمېټۍ تر سیوري لاندې د روان کال د جولای په وروستیو کې په ساحلي ښار ګوادر کې بلوڅانو تر پر ور پېښو بېلابېلو مسایلو باندې د بحث لپاره د «بلوچ راجي مچي» په نوم یوه ستره غونډه اعلان کړې وه، خو امنیتي ادارو یې د بلوچستان حکومت په امر له دې کبله مخه ونیوله چې وایي دا غونډه د سیپېک منصوبې په ښار کې امنیتي ستونځې جوړولای شي.

«ټایم» مجله وایي اسلام اباد ته د ماهرنګ بلوچ اوږد لارون د بلوڅانو مبارزې ته د نړۍ بېسارۍ پام اړولی دی، وایي ماهرنګ باور لري چې د هغې تحریک به دوام وکړي. هغې ویلي، "ډېر ګواښونه دي. ډېر ظلم دی، بیا هم موږ به د انسانیت لپاره مبارزه وکړو".

«ټایم» مجلې د 2024م کال د سل اغېزمنو کسانو په فهرست کې د نړۍ د بېلابېلو هېوادونو هغه کسان شامل کړي دي چې د هنر، ورزش او بشري حقونو د مبارزې په برخه کې روان کال په بېسارې توګه ځلېدلي دي.

په دغو کسانو کې د بنګله دېش د زده کوونکو د تحریک مشر ناهد اسلام هم شامل دی چې په تېره جولای میاشتې کیې په خپله هېواد کې د حکومت د سرکاري نوکریو د کوټې خلاف احتجاجونه پیل کړل او دغو احتجاجونو د ملک وزیراعظمه شیخ حسینه استعفی ورکولو ته مجبوره کړه او پر ځای یې یو لنډمهاله حکومت جوړ شو.

«ټایم» مجله هر کال د 100 اغېزمنو کسانو فهرست خپروي، په 2013م کال کې یې د نجونو د تعلیم لپاره مبارزه کوونکې او د سولې نوبل جایزه ګټونکې ملاله یوسفزۍ هم د داسې اغېزمنو کسانو په فهرست کې شامله کړې وه.

پېښور — 

د سوات پولیسو دعوه کړې، هغه دوه ترهګر د پولیسو سره نښته کې وژل شوي چې څو ورځې وړاندې یې مالم جبه کې د بهرنیو سفیرانو په قافله حمله کړې وه.

پاکستاني رسنۍ جیو نیوز د ملاکنډ د پولیسو د مشر یا ډي آي جي له خولې ویلي تېره ورځ پولیسو په مالم جبه کې د لټونې عملیات کول چې په دغه مهال پرې وسله والو ډزې وکړې.

د پولیسو مشر ویلي د پولیسو په ځوابي ډزو کې دوه ترهګر وژل شوي دي.

د وژل شوؤ ترهګرو پېژندګلو مخې ته نه ده راغلې چې تعلق یې د کومې وسله والې ډلې سره ؤ خو جیو نیوز پخپل رپورټ کې ویلي د پولیسو سرچینو ورته ویلي وژل شوي ترهګر د سفیرانو په قافله د مامورو پولیسو په ګاډي شوې حمله کې ککړ وؤ.

په ۲۲م ستمبر د سوات په مالم جبه سیمه کې د ډیپلوماټانو قافلې سره تلونکي د پوليس په موبایل د چاودنې له امله د امنیتي سکواډ لږ تر لږه یو پولیس عسکر وژل شوی او څلور نور ټپيان شوي وو.

په دغه پېښه کې ټول بهرني سفیران چې د اسلام اباد د تجارت او صنعت اېوان له خوا په جوړه شوې غونډه کې یې ګډون کړی و، خوندي پاتې شوي وؤ.

د مالاکنډ د پولیسو ډیپټي انسپکٹر جنرل محمد علي ګنډاپور له مخې، په قافله کي د بوسنیا، روس، ویتنام، ایتھوپیا روانډا، زمبابوې، انډونیشیا ازبکستان، ترکمانستان، قازقستان اور پرتګال سفيران شامل وو.

تر پېښې وروسته د پاکستان د بهرنیو چارو د دفتر ویاندې ممتاز زهره بلوچ ویلي وؤ، دوي ته له وړاندې څخه مالم جبې ته د بهرنیو سفیرونو د تګ په اړه احوال نه ؤ ورکړل شوی.

ویاندې ویلي وؤ"موږ د اړوندو اشخاصو لخوا ترسره شوي نیمګړتیاوې په جدي ډول په پام کې نیولې دي، په شمول د دوی د بهرنیو چارو وزارت ته د داسې د لوړې کچې په تنظیم کولو کې د دوی پاتې راتلل."

ممتاز زهرا بلوچ خبر يالانو ته ویلي وؤ"موږ د لارښوونو د جوړولو په پروسه کې هم یو ترڅو ډاډ ترلاسه کړو چې دا ډول پیښې بیا تکرار نه شي.

له دغې پېښې وروسته نایب وزيراعظم او د بهرنيو چارو وزیر اسحاق ډار د یادو هیوادونو له سفیرانو او د ماموریتونو له مشرانو سره یې لیدلي وؤ او هغوي ته یې ډاډ ورکړی ؤچې پاکستان به د دې پیښې په اړه بشپړ پلټنه وکړي او د دوی خوندیتوب ډاډمن کولو لپاره به طريقه کار تنظیم کړي.

پېښور — 

د پاکستان تحریک انصاف ګوند له لوري اسلام اباد کې د احتجاج کولو په هڅه د جمعې په ورځ تمامي ورځ د پولیسو اؤ احتجاج کوونکو ترمنځ نښتې، الغاؤ تلغاؤ اؤ په یو بل ګزارونه شوي خو د شپې ناوخته بیا پولیسو بلیو ایریا اؤ د هغې سره پيوست سیمې له مظاهرینو خالي کړي دي.

ددغو نښتو په مهال حکومت اسلام باد ته د ایین د 245مې مادې لاندې پوځ رابللی اؤ د جمعې اؤ خالي په منځ شپه کې پوځ په اسلام اباد اؤ خواو شا کې ځای پر ځای شوی دی.

په اسلام اباد کې پوځ په داسې حال کې را بلل شوی چې د اکتوبر پر 15 او 16مه په پاکستان کې د شانګهای د همکارۍ تنظیم غونډه کېږي چې تمه ده د دې تنظیم د غړو هېوادونو مشران به پکې ګډون کوي.

د ریډ زون اؤ ډي چوک تر څنګ هم پوځ ګومارل شوی چرته چې تحریک انصاف غواړي احتجاج وکړي.

د خېبر پښتونخوا وزیراعلا علي امین ګنډاپور چې ځان سره یې د تحریک انصاف د فعالینو یوه ستره قافله د اسلام اباد په لوري روانه کړې ده، پولیسو په لاره کې د هغه په قافله اوښلن ګیسونه توغولي اؤ اسلام اباد ته ددغه قافلې د تګ مخه یې نیولې ده.

اسلام اباد ته په لاره ځای پر ځای د تحریک انصاف د فعالینو د مخنیوي لپاره سړکونه په کنټینرونو تړل شوي اؤ په ځېنو ځایونو کې کنستل شوي وؤ خو د وزیراعلا ګنډا پور په قافله کې ستره مشینري هم شامل وه چې د هغې په مرسته د سړکونو نه کنټنیرونه لرې کړل شوي دي.

د خالي په ورځ سهار ته نزدې هم وزیراعلا علي امین ګنډا پور اؤ د هغه قافله په باهتر سیمه کې ایساره وه اؤ په هغوي د اټک سره نزدې پولیسو سخت اوښلن ګېسونه توغولي دي.

د وزیراعلا قافلې هڅه کوله چې ځان د اسلام اباد ډي چوک ته ورسوي خو د پنجاب حکومت له د موټروی د لویې سړک کنستلو اؤ ځاي پځاي د خندقونو جوړولو له امله دغه قافله اسلام اباد ته ونه رسېدله.

علي امین ګنډاپور ویلي که هر څومره وخت پرې ولګي خو هغه به ځان ډي چوک ته احتجاج لپاره ضرور رسوي.

د کورنیو چارو محسن نقوي بیا ویلي چې اسلام اباد کې به حکومت په هیڅ حال چاته د احتجاج اجازه ورنه کړي اؤ وایي د پښتونخوا وزیراعلا په اسلام اباد یرغل کول غواړي چې دې ته به نه پرېښودل کیږي.

په اسلام اباد کې د تحریک انصاف اؤ پولیسو تر منځ د اخ و ډب دا عمل په داسې حال کې روان دی چې ټاکل شوې ده د روانې میاشتې په پینځلسمه اؤ سپاړسمه نېټه د شنګهایي د مرستو د سازمان غونډه هم په اسلام اباد کې راجوړېدونکې ده.

د رایټرز خبري شبکې د رپورټ له مخې د ملیشیا وزیراعظم انوار ابراهیم د زیارت اؤ جمعې په ورځ اسلام اباد کې موجود ؤ اؤ هیله کيږي چې د هند د بهرنیو چارو وزیر سبرا منیم جی شنکر به هم د شنګهایي د همکاریو د سازمان غونډې کې د ګډون لپاره اسلام باد ته سفر وکړي.

د تېرې یوې لسیزې په مهال به دا وړومبی ځل وي چې د هند د بهرنیو چارو وزیر به پاکستان ته ځي.

تر دې وړاندې په کال ۲۰۱۵م کې د هند د بهرنیو چارو وزیرې سشما سوراج د افغانستان په هکله یوه غونډه کې د ګډون لپاره پاکستان ته سفر کړی ؤ.

د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي ویلي د شنګهایي د همکاریو د سازمان غونډه کې د ګډون لپاره د سعوي پلاوی اؤ د چین وزیر اعظم لي شیانګ هم له غونډې وړاندې اسلام اباد ته رارسیدونکي دي.

محسن نقوي رسنیو سره د خبرو په مهال د تحریک انصاف د پلویانو نه غوښتنه کړې چې هغوي باید د شنګهایي د همکاریو د سازمان د غونډې له امله خپل احتجاج وځنډوي.

خو عمران خان خپلو پلویانو ته پېغام ورکړی دی چې د ټولو خنډانو باوجود باید د پارلیمان د ودانۍ مخې ته ځانونه ورسوي.

په ایکس رسنۍ هغه لیکلي دا د فېصلې لمحه ده.

اسلام اباد کې د تحریک انصاف د مشر عمران خان د خویندو حلیمه خان اؤ عظمه خان په ګډون ګڼ شمیر د پي ټي آي فعالین پولیسو نیولي اؤ تاڼو ته یې بوتللي دي.

د پولیسو لخوا د د اوښلن ګیس خلاصولو باوجود هم د جمعې په ماښام د تحریک انصاف ګڼ شمیر فعالان ډي چوک ته په رسیدلو اؤ احتجاج کولو کې بریالي شوي خو دغلته به بیا ساعت په ساعت پولیسو په هغوي اوښلن ګیسونه خلاصول اؤ مظاهرین به یې خورول.

پېښور / واشنګټن — 

په افغانستان کې د واکمنو طالبانو حکومت یوه اوونۍ وړاندې دعوه کړې وه چې په ستمبر میاشت کې په کابل او نورو سیمو کې په بریدونو کې د بلوچستان د مستونګ سیمې داعش وسلوال ککړ دي، خو د بلوچستان حکومت د افغانستان دا دعوه رد کړې ده چې د داعش خراسان ډله په بلوچستان صوبه کې روزل کیږي.

د بلوچستان حکومت ویاند شاهد رند دا تور په مکمله توګه رد کړی دی، هغه وایي دا خبره بالکل غلطه ده. وائس آف امریکه ډیوه سره په ځانګړې مرکه کې هغوي زیاته کړه چه داعش خراسان په بلوجستان کې د ترهګرۍ ځالې نه لري. د بلوچستان حکومت ویاند په دې حقله وي او اې ډیوه ته وویل:

"دلته داعش خراسان داسې موجودګي نه لري او نه دغه خبر حقیقت لري. د دوي ظاهره مرکزونه نه شته خو ولې د ترهګرۍ داسې پیښې شوې دي چه دوی پکې ککړ وو. داسې هم شوي دي چې امنیتي ځواکونو عملیات کړي دي او په هغې کې چې کوم خلک مړه دي د هغوی تعلق د دغه تنظیمونو سره وو".

یاده دې وي چې ددې وړاندې افغان طالبانو دعوه لرله چې په بلوچستان کې د داعش خراسان ځالې دي.

د افغان طالبانو ویاند ذبیح اللہ مجاھد دا دعوه کړې ده چې د طلبانو امنیتي ادارو په کابل او فاریاب کې د عملیاتو په نتیجه کې یو تاجک په خپل تحویل کې اخیستی دی کوم چه په کابل کې په یو برید کې ککړ وو. ددغه برید ذمه واري داعش ډلې منلې وه.

د ایکس د لارې په خپل یو ټویټ کې د طالبانو ویاند دعوه کوي چې د پاکستان د بلوچستان صوبې په مستونګ سیمه کې د داعش خراسان ډلې ځالې دي او دغه ترهګر هم دغلته تربیه شوی وواو د هلته نه افغانستان ته راغلی وو.

په کال ۲۰۱۸ کې د داعش خراسان ډلې له خوا په مستونګ کې په یو ځانمرګي برید کې ۱۴۹ تنه وژل شوي وو. د بلوچستان په مستونګ سیمه کې د پاکستان د پوځ له خوا عملیات هم پیل شوي وو چې پکې د داعش خراسان ډلې د وسله والو د مرګ دعوې شوې وې.

بلوچستان کې د داعش خراسان ډلې تاریخ څه دی؟

د بلوچستان د امنیتي چارو سرچینې وایي په کال ۱۹۹۸ کې د پنجاب نه د کالعدم لشکر جهنګوي مشر ریاض بسرا له زاهد ملتاني سره یو ځای بلوچستان ته راغلو او بلوچستان کې یې د لشکر جهنګوي بلوچستان بنیاد کیښود نو خپله خو پنجاب ته واپس لاړو ولې ذاهد ملتاني ته یې د تنظیم د پاره د تربیت کار حواله کړو.

په موجوده تاریخ کې د فرقيیزې جګړې نخښې په بلوچستان کې په کال۱۹۹۹ کې د بلوچستان هزاره صوبایي وزیر نثار علي هزاره باندې د برید نه شورو کیږي. دا د لشکر جهنګوي له خوا ړومبې برید وو.

په کال ۲۰۰۵ کې عثمان سیف الله کرد د ډلې مشري واخیسته نو د تنظیم په بریدونو کې تیزي راغله. د بلوچستان نور سخت دريځه تنان لکه محمود الرحمن رند او حافظ منان هم لشکر جهنګوي ته راغلل.

د امنیتي ادارو سرچینې وایي عثمان سیف الله کرد په اهل تشیع ۳۶ بریدونه وکړل. په دا مهال د عثمان سیف الله کرد او محمود الرحمن رند تر منځ د مشرۍ په څوکۍ اختلاف راغی او په کال ۲۰۱۲ کې محمودالرحمن رند د یو بل تنظیم جیش الاسلام بنیاد کښېښود.

لیکوال، محقق او خبریال ضیاالرحمن وایي، په بلوچستان کې داعش د فرقه ییز ډلو نه وتلی دی.

"د سیف اللہ کرد پہ مشرۍ کې دوی غټ بریدونه کړي دي. داعش په بلوجستان کې وجود لري. دلته دوی ۲۰۱۷ کې چینایان استاذان مړه کړي وو. د مچ په سیمه کې یې هزاره کسان په نخښه کړي وو. د جمیعت علماء اسلام مشر حافظ حمدالله باندې یې برید کړې وو".

په کال ۲۰۱۵ کې په پینځلسمه فرورۍ په کوټه کې سیف الله کرد ووژل شو او وروسته بیا هم په دغه کال د جولای په اوومه نیټه محمود الرحمن رند هم ووژل شو. په دغو ورځو کې ددې نه مخکې چې دا تنظیمونه کمزوري شي صفدر شاه چې په محسن پنحابي هم پېژندل کېده د لشکر جهنګوي العالمي بنیاد کښېښود.

خو چې په کال ۲۰۱۵ کې په دې سیمه کې د دولت اسلامیه فی العراق و الشام یعنې د داعش خراسان څانکې بنیاد کیښودل شو نو د لشکر جهنګوي العالمي او د جیش الاسلام جنګیالیو په جولای ۲۰۱۶ کې په دې کې د شمولیت فیصله وکړه او په مستونګ کې یې د جیش الاسلام له خوا د مفتي هدایت د مشرۍ لاندې د داعش بلوچستان په حیث سوګند پورته کړو.

د جیش الاسلام له اړخه خیرمحمد رئیساني، مقبول رئیساني او د لشکر جهنګوي فاروق بنګلزي، حافظ کبیر او تحریک طالبان پاکستان له خوا د خضدار انجینېرنګ پوهنتون نه فارغه شوي جهانګیر بادیني هم د مفتي هدایت په لاس بیعت وکړ.

دغه رنګ د بلوچستان بار ایسوسي ایشن د مشر بلال انور کاسي د مرګ نه پس چې د کوټې ښار په سنډېمن هسپتال کې په وکیلانو کوم ځانمرګي برید شوی وو داعش ډلې یې په بلوچستان کې په وړومبي ځل پړه په غاړه واخیسته، خو ددغې پېښې پړه د جماعت الاحرار ډلې هم په خپله غاړه اخیستې وه.

په کوټه کې په وکیلانو ځانمرګی برید چا کړی وو؟

په کوټه ښار کې په وکیلانو برید کې تر 70 پورې کسان وژل شوي وو. د ملګرو ملتونو، فرانس او نورو هیوادونو له خوا پرې غم ښکاره کړی شوی وو، خو ولې د بلوچستان د حکومت له خوا د تحقیق نه وړاندې په دوو ګاونډيو هیوادونو د پېښې تور ولګول شو نو ځکه د بلوچستان وکیلانو د جوډیشل انکوایرۍ غوښتنه وکړه.

په دغه لړ کې د سپریم کورټ له اړخه په اکتوبر ۲۰۱۶ کې د موجوده چیف جسټس فائز عيسا سپریم کورټ په مشرۍ کې عدالتي کمیشن جوړ شو. دغه کمیشن چې خپل 110صفحې رپورټ جمع کړو نو معلومه شوه چې د ځانمرګي د پښو بوټان په کوټه کې د یو معروف دوکان نه اخیستل شوي وو. د ځانمرګي سره بل ملګری هم وو.

وروسته تحقیق نه معلومه شوه چې ځانمرګې احمد علي نومېدو چې د ښار سره نژدې د دېبې کلي اوسېدونکې وو. نسلاً اعوان پنجابی وو خو د کوټې ډومیسال یې لرلو، مور یې بل میړه کړی وو او ایف اې پورې تعلیم یې لرلو او پلار یې په یو سکول کې څوکیداري کوله.

مخکې معلومه شوه چې هم په دغه دېبه کلي کې میشته د 25 کلن جهانګیر بادیني په وینا دا کار شوی وو. ښکاري داسې چې دغه وجه وه چه داعش خراسان او د تحریک طالبان ډلې جماعت الحرار په یو ځای ذمه واري قبوله کړې وه.

بلوچستان ته داعش خراسان ولې مخه کړه؟

په مجموعي توګه تصور دا دی چې داعش سلفي عقیده لري، چونکې کوټه بلوچستان کې یو اړخ ته هزاره اهل تشیع میشته دي لکه څرنګه چه د لشکر جهنګوي له خوا ړومبی برید په صوبایي وزیر نثار علي هزاره باندې شوی وو.

همدغه رنګ بلوچستان د ایران سره شریکه نهه سوه نه سېوا کیلومیټره پوله لري. د پولې پورې راپورې سني بلوڅ قبایل اباد دي. د پولې پورې د شیعه اکثریتي هیواد ایران یواځینۍ سني اکثریتي صوبه سیستان بلوجستان ده. ایران د ډېر وخته راهیسې په دغه سیمه کې د فرقه یيزې ناقرارۍ سره مخ دی.

په ایران کې د ډېرو غټو پیښو پړه داعش خراسان په خپل سر اخیستې ده. څېړونکي وایي چې دغه وجه ده چې په دغه سیمه کې په فرقه ییزو ډلو او په داعش خراسان کې د پښتنو په ځای د بلوڅو شمېره دا وخت ډیره ده.

آیا په بلوچستان کې صرف شیعه ابادي د داعش خراسان په نخښه ده؟

د افغانستان سره په پوله د بلوچستان د پښتنو په خاوره میشته افغان طالبان هم د داعش خراسان په نخښه دي. څېړونکي وایي وجه یې دغه د عقیدې فرق دی.

چونکې جمیعت علماء اسلام ګوند په پاکستان کې د افغان طالبانو مرستیال بلل کیږي ځکه په بلوجستان کې د دې ګوند مشران هم د دوی په نخښه دي.

دا وخت داعش خراسان په بلوچستان کې څومره موجودګي لري؟

د جولای په شلمه نیټه ۲۰۱۸ کې د بلوچستان په قلات سیمه کې امنیتي ځواکونو د داعش په ضد عملیات پیل کړل چې پکې دداعش بلوچستان مشر مفتي هدایت وژل شوی وو.

د مفتي هدایت مرګ په بلوچستان کې د داعش خراسان غټ نقصان وو. دغه وجه وه چې د امنیتي سرچینو له مخې د داعش خراسان ډلې مشري هم د مستونګ سیمې خیرمحمد رئیساني ته وسپارل شوه.

سرچینې وایي د امنیتي ځواکونو د عملیاتو په نتیجه کې محمد خیر رئیساني د ډلې نورو مشرانو حافظ کبیر، حافظ نعمت، مقبول رئیساني اوعمران رند پاکستان پرېښود او افغانستان کې یې پناه واخیسته.

سرچینو زیاته کړه چه په مارچ ۲۰۲۰ کې په کابل ښار کې د سيکانو په ګوردواره برید کې هم دوی ککړ وو او دغه شان دوی د افغان امنیتي چارواکو په ولکه کې راغلل او په افغانستان کې بندیوان شول، خو هر کله چې د اګست په میاشت ۲۰۲۱ کې د کابل سقوط وشو او طالبان واکمن شول نو د نورو په شان دوی هم د افغانستان د زندان نه خوشي کړی شول.

په سیمه کې اوس د داعش خراسان هدف څوک دي؟

په اګست ۲۰۲۱ کې د کابل د سقوط نه پس داعش خراسان په ایران کې څو داسې بریدونه وکړل چې ایران ته یې ډیر زیان ورساوه.

د روان کال د جنورۍ په دریمه نېټه د ایران په کرمان ښار کې دداعش خراسان په ځانمرګي برید کې خواوشا 100 کسه ووژل شول.

څېړونکي وایي د بلوڅو سیمه کې د پولې پورې را پورې د داعش خراسان هدف ایران یو د عقیدې له وجې دی او بل دا په عراق او شام کې ایران دداعش خراسان په ضد د افغانستان شیعه وسلواله ډله فاطمیون بریګیډ او د پاکستان شیعه وسلواله ډله زینبیون بریګیډ ورلېږلې وه چې په دغه سیمه کې یې دداعش ملا ماته کړې وه.

پېښور — 

څيړونکي وايي د خېبر پښتونخوا حکومت د خپل ګوند پاکستان تحریک انصاف د مشر عمران خان د جېل نه خوشي کولو د پاره بیا بیا احتجاجي مظاهرې کوي خو په صوبه کې د امنيت، معاشي او انتظامي مسايل يې له پامه غورځولي دي.

حکومتي چارواکي وايي د دوي دغه مسلې په پام کې دي او د هواري هڅې يې هم روانې دي خو صوبايي حکومت ته د وفاق نه د خپلې برخې پېسې نه ورکړل کيږي۔

د پاکستان تحريک انصاف ګوند غړي اؤ مشران په جېل کې د يو کال نه د زيات وخت راهسې د بندي خپل مشر عمران خان د خوشې کولو د پاره وخت په وخت احتجاجي مظاهرې کوي اؤ نن د جمعې په ورځ هم ددغه ګوند فعالین اسلام اباد کې د احتجاج هڅې کوي۔

څيړونکي نیوکې کوي چې پاکستان تحريک انصاف ګوند په خېبر پښتونخوا کې له قابو ۱۳ کالو راهسې په واک کې دی خو صوبه امنيتي، مالي او انتظامي امورو کې د بحران سره مخ ده۔

د پېښور ځایي خبریال عرفان خان ډیوه ته وایي"سوات کې بيا دغه خبرې کيږي چې د امنيت وضعه خرابيږي، په شمالي وزيرستان او جنوبي ضلعو کې هم دغه حال دی، کرمه کې هم مسلې روانې دي، يو ځايې کې هم انتظاميي ډهانچه يا صوبايي حکومت نه ښکاري، زه به ورته بدقسمتي وواېم چې صوبايي حکومت دې درېواړو چېلنجونو ته توجو نه ورکوي".

عرفان خان زياتوي خېبر پښتونخوا به کال 2030م پورې د درېوؤ زرو اربو روپو قرضدار شي، او په تېرو اوو مياشتو کې د کومې لویې ترقياتي منصوبې اعلان هم نه دی شوی.

د پاکستان تحريک انصاف د صوبايي اسمبلۍ غړي وايي د وفاقي حکومت نه د مرستو نه ترلاسه کېدو باوجود هم دوي د ترهګرۍ د مخنيوي او پرمختيا کارونه په مخ وړي۔

د پاکستان تحريک انصاف د صوبايي اسمبلۍ غړی ښاغلی ارشد عمرزی ډيوه سره خبرو کې وایي، "زمونږ څومره حکومت وشو دوي (وفاقي حکومت) صوبې ته خپله برخه پېسې نه دي ورکړي، مرکزي حکومت خېبر پښتونخوا ته ډېر په سپک نظر کوي، مونږ ته لا د خپلې مرضۍ بيوروکرېسي هم نه ده ترلاسه شوې، زمونږ وزيراعلا په دې سختو حالاتو کې دا صوبه چلوي".

څيړونکي وايي د خېبر پښتونخوا د بجټ نوي فيصدي نه زياته برخه د وفاقي حکومت لخوا ورکړل کيږي، د امنيت ټينګ ساتلو د پاره پوځ ته اړتيا لري او انتظامي چارو د پاره په مهمو چوکيو وفاقي افسران ټاکل کيږي، نو د وفاقي حکومت سره شخړه يې مسلې لا نورې زياتولی شي۔

د جولاي په میاشت کې د پاکستان وزیراعظم ښاغلی شهباز شریف پارلیمان ته ویلي وؤ چې د ترهګرۍ نه اغېزمنې صوبې خېبر پښتونخوا ته په کال ۲۰۱۰ کې د این ایف سي ایوارډ لاندې ۵۹۰ اربه روپۍ ورکړل شوې دي خو په دغه صوبه کې تر اوسه د ترهګرۍ ضد محکمه یا سي ټي ډي هم نه ده بشپړه شوې.

د وزیراعظم وینا وه چې د پښتونخوا ولس د ترهګرۍ په ضد جګړه کې تر ټولو زیاتې قربانۍ ورکړې دي همدا لامل دی چې په کال ۲۰۱۰م کې د ټاکل شوي این ایف سي ایوارډ په اساس دې ترهګرۍ ځپلې سیمې ته ۵۹۰ اربه روپۍ ورکړل شوې دي.

د شهباز شریف وینا وه، "مونږ سیاست کول نه غواړو خو د خېبر پښتونخوا په څېر نورې صوبې هم د ترهګرۍ سره مخ پاتې شوې دي خو د ترهګرۍ په مد کې نورو صوبو ته هیڅ نه دي ورکړل شوي".

خو د خېبر پښتونخوا حکومت بیا د وزیراعظم شهباز شریف دا دعوه د حقیقت نه لرې بللې وه اؤ ویلي یې وؤ چې شهباز شریف د دروغو په دعوؤ د خېبر پښتونخوا د برخې د پیسو نه سترګې نه شي پټولی.

د پښتونخوا حکومت ویاند اؤ د اطلاعاتو لپاره د وزیر اعلا سلا کار بېرسټر سیف وي او ای ډيوه سره خبرو کې ویلي وؤ،د ترهګرۍ په ضد جګړه کې چې پښتونخوا صوبې سره کومې ژمنې شوې دي "مونږ د هغې په اساس د وفاقي حکومت نه غواړو چې زمونږ صوبې ته دې د خپلې برخې پېسې ورکړل شي".

هغه ویلي وؤ د هګرۍ خلاف جګړه یوه هر اړخیزه بڼه لري اؤ د هغې لګښتونه بیخي ډير دي.

ویاند ویلي وؤ کله چې قبایلي سیمې په صوبه کې ورګډولی شوې په هغه مهال وفاق پښتونخوا لپاره د ځانګړي فنډ یا پنګو اعلان کړی ؤ اؤ مونږ ترې دا ځل د قبایلي سیمو لپاره د ۱۴۰ اربو روپو نه زیات ترقیاتي فنډ غوښتی دی خو وایي وفاق صوبې ته یوازې ۶۶ اربه روپۍ ورکړې دي.