په دې وروستیو کې په پاکستان کې په چینایي وګړو له شوؤ ترهګر بریدونو وروسته د پاکستان وزیراعظم شهباز شریف د چین مرستیال وزیراعظم ډنګ ژويي ژانګ ته باور ورکړی حکومت به یې د چین د وګړو خوندیتوب لپاره هر ممکن ګامونه اخلي.

د پاکستان د سرکاري ریډیو د رپورټ له مخې وزیراعظم شهباز شریف د اذربایجان پلازمینه باکو کې د اقلیمي بدلون په اړه د راجوړې شوې غونډې په موقعه د چین د مرستیال وزیراعظم سره لېدل کتل کړي دي.

په دې لیدنه کې د پاکستان اؤ چین تر منځ د دوه اړخیزه همکاریو په وده خبرې اترې شوي اؤ شهباز شریف ویلي چې چین د پاکستان یو پخوانی دوست دی اؤ د دواړو هیوادونو په مابین کې د اړیکو د پیاوړتیا یوه نوې دوره پېل شوې ده.

وزیراعظم شهباز شریف ویلي چې حکومت یې ملک نه ترهګرۍ ختمولو ته ژمن دی اؤ د چین د وګړو د تحفظ باوري کولو لپاره څومره چې کیدای شي، ګامونه اخلي .

د پاکستان د سرکاري میډیا له مخې په دې لیدنه کې د چین مرستیال وزیراعظم د امنیتي چیلنجونو د مقابلې اؤ د دواړو هیوادونو د ولسونو د پرمختیا اؤ خوشحالۍ لپاره د چین اؤ پاکستان کاري دایرې پراخولو ته هیله مندي ښودلې ده.

پاکستان کې په دې وروستیو کې په چینایي وګړو یو شمیر مرګوني بریدونه شوي چې له هغې وروسته بیجنګ پرله پسې په اسلام اباد د خپلو وګړو د خوندیتوب ټینګار کوي.

وړمه ورځ د رویټرز خبري شبکې په رپورټ کې د سرچینو له خولې ویل شوي وؤ چې کراچۍ کې په چینایي وګړو له شوې موټري بمي چاودنې وروسته د دواړو هیوادونو ترمنځ شوؤ مذاکراتو کې چین په پاکستان ټینګار کړی چې بیجنګ ته باید اجازه ورکړل شي چې پاکستان کې د خپلو وګړو د امنیت چارې پخپلو لاسونو کې واخلي.

رویټرز وایي د پاکستان د هغو عسکري اؤ حکومتي پینځوو سرچېنو سره یې خبرې کړي چې د چین اؤ پاکستان تر منځ له شوؤ مذاکراتو خبر دي اؤ هغوي ورته د نوم نه ښکاره کولو شرط اېښودی دی ځکه چې دا مذاکرات په یوه حساسه معامله شوي دي.

سرچینو ویلي چې د چین لخوا پاکستان ته د لېږل شوؤ لیکلو وړاندیزونو جاج اخستل شوی دی.

په دې وروستو کې د ترسره شوؤ دې مذاکراتو یو ګډون وال پاکستاني چارواکي ویلي چې چین غواړي د خپلو وګړو د امنیت لپاره خپل ساتونکي دلته راولي خو پاکستان تر اوسه دداسې کوم اقدام سره اتفاق نه دی کړی.

رپورټ کې ویل شوي چې د چین لخوا پاکستان ته استول شوي لیکلي وړاندیزونه د ارزونې لپاره د پاکستان امنیتي ادرو ته لېږل شوي اؤ هغې کې دا خبره راڅرګنده کړل شوې چې د ترهګرۍ د مخنیوي اؤ ګډو کارروایو یا عملیاتو کې د مرستې لپاره دې باید د یو بل امنیتي ادارو اؤ ځواکونو ته د تبادلې اجازه وي.

چارواکي ویلي د ځواکونو لېږد به له مذاکراتو وروسته وي خو وایي چې پاکستاني ادارو د دې وړاندیز مخالفت کولو.

د پاکستان یا چین حکومتونو تر اوسه دداسې قسمه څه مذاکراتو تصدیق نه دی کړی.

یو بل چارواکي رویټرز ته ویلي چې پاکستان له مخې چین ته ویلي وؤ دوي باید د نیغ په نېغه مداخلې پځای د انټیلجینس اؤ څارنې په توان کې د غوره والي لپاره مرسته وکړي.

د چین د بهرنیو چارو د وزارت ویاند د مذاکراتو په اړه ویلي چې دداسې کوم پرمختګ څخه خبر دی اؤ د ګډ امنیت پلان د غور لاندې دی .

خو هغه ویلي چې چین به د پاکستان سره د خپلې همکارۍ پیاوړې کولو ،د چینایي وګړو،منصوبو اؤ ادارو د امنیت ساتلو په غرض د خپلو ګډو هڅو لپاره خپل کوششونه دوامداره ساتي.

رویټرز وایي چې د پاکستان اړونده وزاراتونو اؤ ادارو سره یې د شوؤ مذاکراتو په اړه د دریځ معلومولو لپاره تماس نیولی خو هغوي څه ځواب نه دی ورکړی.

د پاکستان پوځ د خېبر پښتونخوا په قبایلي ضلعه شمالي وزیرستان اؤ د ناکراره صوبې بلوچستان په کیچ ضلع کې د وسله والو په ضد عملیاتو کې د 12 ترهګرو د وژلو دعوې کړي اؤ وایي ددې تر څنګ امنیتي ځواکونو سره نښته کې شپږ ترهګر ژوبل شوي هم دي.

د شورو- چهارشنبې په ورځ د پوځ ویاندې ادارې آي ایس پي ار پخپل یو بیان کې ویلي امنیتي ځواکونو په 12م او 13م نومبر د شمالي وزیرستان په مېرانشاه سیمه کې د ترهګرو د شتون په اطلاع عملیات ترسره کړي.

پوځ وایي په دې عملیاتو کې د ترهګرو یوه ځاله په بریالیتوب سره په نښته کړل شوې اؤ د عملیاتو په پایله کې اته ترهګر وژل شوي اؤ شپږ نور ژوبل شوي دي.

پوځ د وژل شوؤ ترهګرو پېژندګلو مخې ته نه ده راوړې خو په کومه سیمه کې چې دا عملیات شوي هغه د پاکستان طالبانو د حافظ ګل بهادر ډلې یو قوي مرکز ګڼل کیږي .

په شمالي وزیرستان کې چې په دې وروستیو کې په امنیتي ځواکونو څومره بریدونه شوي هغې کې د زیاترو ذمه واري هم حافظ ګل بهادر ډلې اخستې ده.

پوځ پخپل بیان کې د وژل شوؤ ترهګرو لپاره د خوارجو کلیمه کارولې چې د تېرو څو میاشتو راپدیخوا د پاکستان امنیتي ادارې دا اصطلاح د پاکستاني طالبانو لپاره کاروي.

پخپل یو بل بیان کې پوځ په ناکراره صوبه بلوچستان کې هم د امنیتي ځواکونو په عملیاتو کې د څلورو ترهګرو د وژلو دعوه کړې ده.

پوځ وایي امنیتي ځواکونو دا عملیات تېره ورځ د بلوچستان د کیچ ضلعې په بلګتار سیمه کې د استخباراتي معلوماتو په اساس کړي دي.

د ای ایس پي آر په بیان کې دعوه شوې ده چې د عملیاتو په مهال وژل شوؤ ترهګرو کې هغه ترهګره ښځه هم شامله ده چې د وسله والې ډلې لپاره به یې ځانمرګي برید ګر برتي کول.

پوځ پخپل بیان کې د وژل شوې ښځې نوم ثنا یاد کړی اؤ وایي هغه په بارو مشهوره وه چې ترهګرو لپاره به یې خودکش برید کوونکي پیدا کول اؤ قانون پځاي کوونکې ادارې د ډیر وخت راهسې د هغې په تعقیب کې وې.

پوځ دعوه کړې چې د وسله والو نه یې د عملیاتو په مهال وسلې اؤ چاودیدونکي مواد هم ترلاسه کړي دي.

د پاکستان په خېبر پښتونخوا اؤ بلوچستان صوبو کې په دې وروستیو کې په پولیسو، پوځ اؤ د ایف سي په ځواکونو د بریدونو لړۍ زیاته چټک شوې اؤ په دې بریدونو کې په سوونو امنیتي عسکر وژل شوي دي.

د پاکستان انسټیټیوټ فار کنفليکټ اينډ سيکيورټي سټډيز د رپورټ ترمخه تېره د اکتوبر په مياشت کې د پاکستان دننه ترهګریزو بریدونو کې 198 کسان وژل شوي چې پکې 98 ترهګر ، 62 امنيتي چارواکي او 38 عام وګړي وو.

د پېکس رپورټ وایي د اکتوبر میاشت کې په مجموعي حملو کې 87 فيصدي په خيبر پښتونخوا کې شوي دي چې پکې 117 کسان وژل شوي اؤ همدا شان په بلوچستان کې بیا په دې میاشت کې په 24 بريدونو کې 56 کسان وژل شوي دي.

د رپورټ له مخې په پنجاب صوبه کې په 6 پېښو کې 19 کسان وژل شوي چې ټول ترهګر وو.

د پاکستان د پوځ د ویاندې ادارې آي ایس پي ار هم تر دې وړاندې دعوه کړې وه چې سږکال پوځ په ګرد هیواد کې د ترهه ګرو په ضد دیارلسو زرو نه زیات واړه اؤ غټ عملیات کړې دي اؤ په دې کې 239 ترهه ګر وژل شوي دي.

د پوهنتونونو مشران او استازان، تعلیمي چارو پوهان او فعال وايي، د خیبر پښتونخوا صوبې سرکاري 34 پوهنتونونه 15 بیلینو روپو ته ضرورت لري. ځکه چې د پاکستان د هايیر ايجوکېشن له خوا د صوبې پوهنتونونو ته کلیز 9.4 بيلينه روپۍ ګرانټ يا فنډ د 2018م نه تړل شوی دی. او صوبه خپل هايیر ایجوکېشن کمېشن نه لري.

د خیبر پښتونخوا د لوړو ذده کړو پوهان د پوهنتونونو وایس چانسلران او د تعلیم څانګې چارواکي راغونډ شوي، په دې موضوع یې بحث کړی چې دا وخت د پښتونخوا پوهنتونونه د 15 بیلینو روپو کوم مالي بحران سره مخ دي. د دې بحران حل به څنګه ممکنه شي. دوي ویلي پاکستان هاغو هیوادونو کې شمار دی کوم چې د خپل جي ډي پي دوو فیصدو نه هم کمې پيسې په تعلیم مصرفوي.

د انجینرنګ پوهنتون پخوانی وایس چانسلر انجنیر امتیاز حسین ګیلاني وايي، "که تاسو په نړيواله کچه د جي ډي پي تناسب وګورئ، هغه پينځه پواینټه خواوشا دی، هغې کې مونږ غوندې خلک هم شته. ټولو کې نالایق 1.5 پواينټونو والا. مونږ لګیا یو د تېرو 70 کالو راهسې، د دوه فيصدو نه سېوا نه شو، او په تېرو دوو کالو کې نور لاندي راغلي يو".

امتیاز حسین ګیلاني زياته کړه، دا وخت د مالي ستونزو په وجه د پښتونخوا 34 پوهنتونونو کې 25 د وایس چانسلرانو نه محرومه دي. دغو کې یو داسې پوهنتون نیشته چې استاذانو او نورې عملې ته یې په وخت تنخا ورکړی کیږي.

پوهان وایي پښتونخوا کې مختلفو حکومتونو بغیر د کومې منصوبه بندۍ پوهنتونونه پرانستي دي.

د شهید بی نظیر بهټو پوهنتون پخوانۍ وایس چانسلره پروفیسر ډاکټر رضیه سلطانه وايي، "یونیورسټي جوړول خو ډیره ښه خبره ده. زه دا نه شم ویلی. زه استاذه یم. خو یونیورسټي جوړوئ خو پیسې چې وي. فنډز وي. نوچې فنډز نه وي نو مزید دغه مه. اوس په سوات کې شپږ یونیورسټۍ جوړې کړې دي کنه. او فنډز شته نه. نو دا به څنګه فعاله، فنکشنل کیږي.

هغې وويل، پکار ده چې د دې دپاره کومه تګلاره هم جوړه شي.

کارپوهان وایي اتلسم آیني ترمیم نه پس د تعلیم محکمه وفاق نه صوبو ته انتقال شوه. نو ځکه پنجاب او سند صوبوخپل صوبایي هایر ایجوکیشن کمیشونونه جوړ کړي دي.

پوهان وایي د خېبر پښتونخوا د اعلا تعلیم د کال خرچه 34 بیلینه روپۍ ده. امدن یې 18 بیلینه روپۍ دی. هايیر ایجوکېشن کمېشن چې به پښتونخوا ته نهه اعشاریه څلور بیلینه روپۍ کال کې ورکولې. او هر کال به دې کې لسو نه تر پنځلسو فیصدو پورې اضافه کیده. دغه اضافه یې د 2018م نه راپه دې خوا تړلې دي. دوي وایي پښتونخوا صوبې ته به زر تر زره د خپل هايیر ایجوکېشن کمېشن جوړول وي.

د خېبر پښتونخوا د لوړو زده کړو د معیار ساتلو ډایریکټر ډاکټر عمران مروت وايي، تېره اوونۍ په دې غونډه شوې او وزيراعلا یې منظوري ورکړې، چې صوبايي هايير ايجوکېشن کمېشن جوړ شي.

"نو هغې باندې اوس د حکومت کار سنجيده دی. سبا زمونږ میټنګ دی سیکرټري صیب سره. حکومت ته دا شی وړاندې کوو چې مونږه ایچ اي سي یا مونږه ورته وایو کونسل آف هايير ایجوکېشن. هغه باندې کار شروع دی. او انشا الله ډیر زر به په دغه کال کې فعاله شي".

ډاکټر عمران مروت زیاته کړه، صوبایي حکومت 2023/24م بجټ کې د صوبې پوهنتونونو ته یو اعشاریه نهه بیلینه روپۍ جاري کړې دي. خو د صوبې د پوهنتونونو ضرورت دا وخت 15 بیلینه روپۍ دی. چې پکې اته اعشاریه پنځه اویا بیلینه روپۍ د پوهنتونونو پروفیسرانو او نورې عملې د فنشنونو مد کې ورکول دي.

د بخښنې نړیوال سازمان اېمنسټي انټرنېشنل د فعال ادریس خټک د بې درکۍ او بندي کېدو په پينځه کاله پوره کېدو د پاکستان نه بيا غوښتنه کړې، هغه ته په غېر پوځي عدالت کې د منصفانه اورېدنې حق ورکړل شي او هغه ته دې په بند کې ټولې طبې او نورې اسانتياوې برابر کړل شي.

د ادريس خټک کورنۍ د پاکستان د پوځ د نوم اخستو بغېر ويلي، وس لرونکې ادارې دې هغه خوشي کړي، او د خټک د خوشي کولو دپاره په کراچۍ ښار کې احتجاج شوی دی.

ادريس خټک کله او څنګه نيول شوی؟

د خېبر پښتونخوا د نوښار ضلعې سره تعلق لرونکی د بشري حقونو فعال ادریس خټک د کال 2019 د نومبر په 13مه اسلام اباد نه د راتګ په وخت د موټر وی د صوابۍ انټرچېنج سره نزدې نامالومه کسانو نيولی، او تر اووه مياشتو یې هيڅ درک نه وو.

د خټک د بې درکۍ په اړه پېښور هايکورټ کې له مقدمې چلېدو او په نړیواله کچه د بشري حقونو فعالو لخوا د هغه د خوشي کولو په شدت سره غوښتې وروسته د پاکستان د دفاع وزارت عدالت ته ويلي وو چې ادریس خټک د پوځ په ولکه کې دی.

د اېمنسټي انټرنيشنل تازه غوښتنه

د اېمنسټي انټرنېشنل ترمخه، اووه مياشتې د ادريس خټک هيڅ درک نه وو او بيا معلومه شوه چې هغه د پوځ په بند کې دی، په پټه پرې په پوځي عدالت کې مقدمه چلول شوې، او د پاکستان د رسمي رازونو قانون او د پوځ د قانون له مخې ورته د "جاسوسۍ" او د هېواد د امنیت او ګټو په وړاندې د فعالیت په تور د 14 کالو بند سزا اورول شوې وه.

اېمنسټي انټرنېشنل ويلي، ادريس خټک ته د منصفانه عدالتي اورېدنې حق نه دی ورکړل شوی او خپل وکيل ته د لاسري په لړ کې ورته هم خنډان جوړ کړل شوي وو.

د پاکستان حکومت د اېمنسټي انټرنېشل تازه بيان او د ادريس خټک په اړه تازه نه څه نه دي ویلي، وړاندې یې يواځې دومره ویلي وو چې هغه د پوځ سره په بند کې او سزا ورته اورول شوې وه.

د ادريس خټک کورنۍ څه وايي؟

د ادريس خټک کشر ورور اوېس خان وايي، پينځه کاله وشو د ادريس خټک په اړه دوی ته هيڅ ثبوت نه دی ورکړل شوی چې په هغه کوم تورونه لګول شوي وو.

وي او اې ډيوه سره خبرو کې هغه وويل، "اووه میاشتې وروسته چې پوځ ومنل دوی سره دی، دوی او ادريس ته بيا هم څه نه دي ويل شوي، ادريس ته زباني يواځې دومره ويل شوي چې قصور وار دی او 14 کاله بند سزا ورته اورول شوې او د هغې وخت راهسې په اډياله جېل کې دی".

نوموړي زياته کړه، "په دې ټول دوران کې د هغه وروڼه خويندې، د هغه دوه لوڼه ټوله کورنۍ هر ډول اغېزمنه شوې، ذهني او مالي او په هرې طريقې سره، او په ځانګړي ډول د هغه لوڼه او کشرۍ لور تاليه تعليم یې ډېر متاثره شوي دي".

هغه وویل، "د پوځ سره د بند په وخت کې به هم د دوی ادريس خټک سره ملاقات سخت وو، اوس په اډياله کې حالت يو څه بدل دي، خو بيا هم هغه د دوو جنګلو شاته وي او دومره ډېر شور وي چې چغې به وهې خو بيا هم هیڅ پکې نه اورېدل کيږي".

د اوېس خان په خبره، "ادريس په شوګر او نورو ناروغو اخته دی، نظر یې کمزوری دی، بيا د نظر معاينه نه ده شوې، د غاښ علاج یې نه دی شوی، د ملا د سخت تکليف سره مخ دی".

نوموړي وویل، "مونږ وس لرونکې ادارې والو ته خواست کوو، پينځه کاله د ادريس خټک ژوند داسې لاړو، دا پاتې سزا دې هغه ته معاف کړل شي او هغه دې خوشی کړل شي".

د روان کال مارچ په میاشت کې د ادريس خټک لور تاليه خټک وي او اې ډيوه ته ویلي وو، د پلار مقدمه يې په پوځي عدالت کې په روڼ ډول نه ده چلول شوې.

هغې ويلي وو،" مونږ ته پاکستان کې انصاف نه دی ترلاسه شوی، زمونږ څومره کلونه وشو، دا مو صرف انتظار کې تېر کړل، مونږ ته څه ثبوت هم نه دی راکړل شوی، اپيل مو هم نه اوريدل کيږې، مونږ ته اوس پته نه لګي چې دې نه پس څه وکړو؟".

د ادريس خټک د قضيې قانوني اړخ

د ادریس خټک په قضيه خبر قانون پوه طارق افغان وايي، "په ادريس خټک چې کوم تورونه لګېدلي، په هغې کې زيات نه زيات پينځه کاله سزا ده او که مونږ وګورو نو هغه خپله پينځه کاله سزا پوره کړي دي".

نوموړي وویل، "هغه ته په غېرقانوني توګه 14 کاله بند سزا اورول شوې ده او د هغه کورنۍ ته د دغې فيصلې يا پرېکړې نقل يا تصديق شوې کاپي هم نه ترلاسه کېده"، نو دوی په يو عام کاغذ باندې او د فيصلې په ورځ باندې یې هايکورټ کې خواست جمع کړی.

طارق افغان وويل، د پوځ مشر ته د خواست نه پس او ځواب نه ترلاسه کېدو وروسته د ادريس خټک په اړه هايکورټ ته خواست شوی دی.

د نوموړي په خبره، "پکار خو دا وه چې د پوځ مشر د هغه خواست اورېدلی وی او بيا يې پرېکړه کړی وی او هغه (ادريس خټک) يې خوشی کړی وی ځکه چې هغه بې ګناه دی".

د ادريس خټک ملګري څه وايي؟

د ادريس خټک نزدې ملګری قېصر خان وايي، دوی د هغه ليدو سره جېل ته ورغلي، خو "مونږ ورسره نه يو ميلاو شوي ځکه چې اډياله زندان ډېر سخت دی او د کورنۍ غړي د هغه ورور او لور ورسره ملاوېږي، په شوګر او نورو ناروغو اخته دی، نو سختي خو ورباندې نشته او مونږ ادارو ته خواست کوو چې د هغه سزا دې ختمه کړي او راخلاص یې کړي".

د ادريس خټک بل ملګری اتلس خان شېراني چې خپله یې تعلق د پښتونخوا ملي عوامي ګوند سره دی، وايي، "ادرېس خټک ډېرنرم خويه سړی دی، د هغه په ژوند کې تريخوالی نه وو عملي تن وو، نه خو د هغه په ژوند او نه لحجه کې تريخوالی وو چې چا دا محسوس کړی وی چې هغې په دې اساس نيول شوی دی".

هغه وویل، "د يو سياسي غړي په حېث مونږ دا غوښتنه او خواست کوو سرکار ته، چې پکار ده چې د هغه هرڅه جمهوري کړي که هغه د ټرايل، اورېدنې خبره ده، که د زندان ده او که د ژوند تېرولو ده ځکه چې دې سره زمونږ د ملک هم بې عزتي کېږي او يو انسان دوست تن سره هم زياتوب روان دی".

د ادريس خټک د خوشي کولو دپاره احتجاج

په کراچۍ کې د ادريس خټک د خوشي کولو کمېټۍ د ارټس کونسل او سيند صوبايي اسمبلۍ سره احتجاج کړی او د هغه د خوشي کولو غوښتنه یې کوله.

د احتجاج ګډون وال قانون پوه غلام محمد جدون وويل، د ادريس خټک سره ظلم زیاتی شوی او په جعلي مقدمه کې هغه بندي کړل شوی دی.

هغه وويل، پاکستان کې د ډېرو خلکو سره داسې چلند کيږي څوک چې د محکومو او مظلومو خلکو خبره کوي.

د احتجاج بل ګډون وال وويل، د ادريس خټک سره ډېر زياتی شوی دی، هغه د بشري حقونو فعال وو، د نيشنل ګوند سره ملګرتيا وه.

هغه زياته کړه، "مونږ غوښتنه کوو چې هغه بې ګناه ده هغه دې خوشی کړل شي او د هغه د خوشي کولو دپاره مونږ مبارزه جاري ساتو".

په دې خبر کې ځينې معلومات د ډیوه خبريال ذوالفقار بېټني شريک کړي

د ملګرو ملتونو د ماشومانو د خېر ښېګړې ادارې یونيسف يو تازه بیان کې ويلي د پنجاب په مرکزي ښار لاهور او په ځینو نورو ضلعو کې په تېره هفته کې د هوا د ککړتیا کچه د ملګرو ملتونو د صحت ادارې د هوا د مېعار نه 100 چنده زیاته شوې ده چې له امله یې په پاکستان کې 11 ميلينه ماشومان د خطر سره مخامخ دي.

ملګرو ملتونو خبرداری ورکړی، د پاکستان د ټولو نه د زیاتې ابادۍ صوبې پنجاب کې انتهايي خچنې هوا د خلکو صحت او په خصوصي توګه د پينځو کلونو نه د کم عمر ماشومان د خطر سره مخامخ کړي دي.

اسلام اباد کې د معروف انټرنېشنل روغتون ډاکټر سهېل نسيم وايي، " دماشومانو سږي په حجم کې ورکوټې وي او په ماشومانو د هوا ککړتیا تر ټولو زیات منفي اغېز کيږي، او د هوا د ککړتیا له وجې بیا د ماشومانو سږي وده نه شي کولې دغه شان کوم ماشومان د مور په خېټه وي د هغې سږې او زړه هم بیا وده نه کوي، ددې ککړتیا نه بچ کېدو موجوده حل هم دا دی چې د ماسک استمال دې لازمي وکړل شي".

یونيسف ويلي، د لسګونو په شمېره کې د ماشومانو په شمول په سلګونو خلک په سختو ځپل شویو ښارونو کې هسپتالونو کې داخل کړی شوي دي. د ادارې په وينا، د فضا د خچنوالي کچه دومره زیاته ده چې د خلا نه هم لیدل کېږي.

په تېرو څو کلونو کې سموګ يا په فضا کې خچنوالی او د هند د پنجاب حکومت دپاره لویه مسله جوړه شوې ده.

تحقیقي رپورټونه وايي د دې په لویو وجوهاتو کې د موټرو لوګی، دوړه او په پټو کې د بوټو سوځول شامل دي.

د ماحولياتي چارو کارپوهه زېنب نعيم وايي، "دا وخت په لاهور ښار کې د هوا ککړتیا د مناسب تناسب نه څلور سوه فیصدي زیاته ده يعنې کله چې د شمېرو ترمخه د هوا ککړتیا 300 ته ورسي نو مطلب دا وي چې دا هوا الوده يا خچنه ده او دا وخت لاهور کې دا شمېره 1200 ته رسیدلې ده او دې سره اوس د پنجاب نور لويو ښارونو هوا کې هم ککړتیا سېوا شوې ده تر دې چې اسلام آباد کې هم".

هغې وويل، که حکومت په وخت په دې قابو موندلو د پاره څه عملي ګامونه پورته نه کړه، نو راتلونکو لسو کالو کې به په پاکستان کې د کور دننه سا اخستل هم ممکن پاتې نه شي.

د پنجاب په سختو ځپل شویو ضلعو کې سکولونه د نومبر د میاشت تر نیمايي پورې تړل شوي دي. پارکونه، د لوبو ميدانونه، د ساعت تيري ځايونه او ژوبڼونه د نومبر تر 17مې نېټې پورې بند کړل شوي دي.

صوبايي حکومت د هر چا دپاره ماسک لګول لازمي کړي دي او 50 فیصد کارکوونکو ته يې د کوره د کار کولو امر کړی دی چې ګرین لاک ډاون یا زرغون لاک ډاون ورته ويل شوي دي.

د یونيسف استازي فاضل وويل، دوی په دې اندېښنه لري او د سموګ د لاسه 16 ميلينه ماشومانو د زدکړو عمل د سکولونو بندېدو له امله ځنډېدلی دی.