په شام کې په کرد ځواکونو د ترکي په حملو د ملگرو ملتونو، امریکا، ناټو او د عرب ليگ نړیوالو مشرانو ناخوښي ښکاره کړې خو د اسلامي هیوادونو تر منځه په شخړو کې تل بې طرفه پاتې شوي پاکستان په دې مسله کې غیر معمولي طرفداري کړېده.
دپاکستان د سرکاري مطبوعاتو تر مخه وزير اعظم عمران خان په ټلیفون صدر طيب اردوان ته ويلي دي چې پاکستان د ترکي ملگری دی او ورسره ولاړ دی.
په داسې کې چې نوره نړۍ د ترکي په شام کې حملې غندنې کوي نو پاکستان ولې د ترکي ملاتړ کوي؟
ددې تپوس په ځواب کې څیړونکي وايي پاکستان د کشمیر په شخړه کې د داسې ملگرو په لټون دی چې د نړۍ په کچه یې غږ ته غوږ نیول کیدی شي.
په واشنگټن کې د پاکستان پخواني سفير حسین حقاني وي او ای ډیوه ته په یوه ځانگړې مرکه کې اوویل پاکستان په اصل کې د هند په ضد د ملگرو په لټون دی او ترکي د پاکستان څه لږ ډېر ملاتړ کړی دی:
"بله دا چې په پاکستان کې د ترکي له لوري څه سرمایه کاري هم روانه ده نو مفادات په اصولو غالبه شوي"
پاکستان د اسلامي هیوادونو تر منځه د شخړو په سر خپله تگ لاره تل بې طرفه ښايي. ورستی مثال یې د ایران او سعودي تر منځه د شخړې په وخت د پاکستان بې طرفه پاتې کیدل دي.
که څه هم د پاکستان د سعودي عربستان سره نزدې پوځي او اقتصادي اړیکې دي او ځواکونه یې د سعودي عرب په خاوره سعودي ځواکونو تربیه کوي خو پاکستان د ایران او سعودي په تازه شخړه کې بې طرفه پاتې کیدل خوښ کړي دي.
اسلام اباد څو موده وړاندې سعودي عربستان ته په یمن کې د حوثيانو خلاف د جنگیدلو نه هم انکاري شوې وو.
په واشنگټن کې د څیړنیزې ادارې پولیټکټ مشر څیړنکار عارف انصار مني چې د مسلمانو هیوادونو تر منځه په شخړو کې پاکستان تل بې پلوه پاتکېدل خوښ کړي خو وايي په اوسني وخت کې د ترکي سره د ښکاره ودریدلو وجه دا کیدی شي چې ترکي د پاکستان سره په کشمير کې مرسته کړې ده. ښاغلی انصار وايي دې نه پرته یوه بله وجه هم ده:
"دې کې کیدی شي دا هم وي چې ترکیان کردانو ته تر هگر وايي"
په شام کې د ترکي په حملو د امریکا دریځ
په شمالي شام کې د ترکي د تازه حملو وروستو د امریکا صدر ډانلډ ټرمپ او نورو لوړ رتبه امریکاي چارواکو ډېر سخته ناخوښي ښودلی ده.
د امریکې صدر ډانلډ ټرمپ د ترکي په چارواکو بندیزونه لگولي او غوښتنه یې کړې چې ترکي دې د شام په شمال ختیځ کې بمباري ودروي او جگړه دې بنده کړي.
د امریکا نایب صدر مایک پینس ويلي دي صدر ټرمپ د ترکي صدر ادروان ته ټلیفون کړی او ورته یې د جنگ د ودرولو امر کړی دی.
د امرېکې د دفاع وزارت یا پینټاگان هم د ترکي په شام کې د حملو په سختو ټکو کې غندنه کړېده . د امریکا د دفاع وزير مارک اېسپر ویلي د کردانو پرضد دغه عملیات - غیر ضروري او بې سوچه- دي.
د ترکي ځواب
د ترکي صدر رجب طیب اردوان ويلي دي د امریکا لخوا په ترکي د پابندیو او د روس پلوه ځواکونو د تر کي په سرحد د موجودگۍ په وجه څه قسمه خطر نه ویني.
هغه د گل په ورځ خبریالانو ته وویل:
" د خپل هدف په تر لاسه کولو کې څه مشکل نه ویني"
د روانې میاشتې په سر کې د صدر ټرمپ د شام نه د امريکايي ځواکونو د اعلان سره سم ترکي د شام په شمال کې د کرد ځواکونو په مرکزونو حملې شورو کړې وې.
ترکي وايي د کرد ځواکونو په ضد عملیات ځکه کوي چې په سرحدي سیمه کې 32 کلومیټره علاقه یو محفوظه سیمه جوړه کړي او پکې د شام نه کډوال شوي 20 لاکه مهاجر وساتي.
د صدر ټرمپ لخوا د شام نه د ځواکونو په وښکلو د امریکانو دریځ
که څه صدر ټرمپ د خپل دریځ دفاع کوي چې د شام نه د ځواکونو د وښکلو فیصله یې سمه ده خو د مخالفه گوند ډیموکرېټ په گډون د حکومتي گوند ریپبلکن ځینو غړو دا فیصله یو تېروتنه بللې او ویلي یې دي چې د شام نه د امریکایي ځواکونو ایستلو د شام ډیموکرېټیک ځواک په خطر کې کړی دی.
د کانگرس مشرې نېنسي پلوسي د گل په ورځ په صدر ټرمپ سختې نیوکې کړي، هغه وايي:
"د ټرمپ توندې پرېکړې په نړۍ کې د خلکو ژوند ته خطر پېښوي، سیمه ییز امنیت له گواښ سره مخ کوي او د امریکې اعتبار ته زیان رسوي"
په سېنټ کې د ریپبلکن گوند د اکثریت غړو مشر میچ میک کانل وایي، که څه هم ترکي د شام د شخړې په اړه خپلې جایزې امنیتي اندېښنې لري، خو وایي په شام کې د امریکا د ملاتړو کوردانو په ضد عملیات د داعش ډلې په ضد د امریکې گټلې جگړې ته زیان رسوي
د داعش خطر څومره قوي دی؟
د امریکاي مشرانو په گډون یو شمیر نور کار پوهان فکر منده دي چې د ترکي د عملیاتو له وجې د گڼو هیوادونو یا قامونو لخوا د داعش تندروه ډلې په ضد ترلاسه شوې کامیابیو ته تاوان رسیدلی او د کردي عسکرو په ولقه کې گڼ شمیر د داعش خطرناک بندیان د حراستي مرکزونو نه تښتیدلي دي.
د اېسوسي اېټډ پرېس خبري ادارې ترمخه، د امریکايي ځواکونو د انخلا وروسته د شام حکومت او د شام د کردانو ترمنځ د معاهدې په وجه د شام او ترکي ځواکونو د جنگ امکان او د داعش وسله والې ډلې د بیا قوي کېدو امکان پېدا شوی دی.
حسین حقاني وايي دا ویره بې ځایه نه ده چې داعېشیان د نړۍ لپاره یو وار بیا خطر جوړېدې شي
"دا ویره بېخي سمه ده ځکه چې د داعش خلاف چې په میدان کې څوک ولاړ وو هغه د شام کردان وو"
کردان څه وايي
کردي ځواکونو ويلي دي چې تر وروستیو پورې به جگړه کوي. د صدر ټرمپ د پرېکړې ورستو کردانو ويلي وو چې د ترکي د حملو نه پس دوي د خپل تحفظ په خاطر د نورو طاقتونو سره رابطې وکړې.
د ترکي د حملو ورستو د شام حکومتي ځواکونو د ترکي پولې پلو ته پرمختگ کړې. ددې عمل نه وړاندې کرد ځواکونو اعلان کړې وو چې د صدر بشارالاسد حکومت سره یې لوظنامه وکړه.
د اېسوسي اېټډ پرېس ترمخه، د امریکايي ځواکونو د انخلا وروسته د شام حکومت او د شام د کردانو ترمنځ لوظنامه په سیمه کې د مختلفو قوتونو ترمنځ په اتحادونو کې لوې بدولون دی چې له امله د علاقې په بې ثباتۍ کې په چټکتیا زیاتوالی شوی دی
په شمالي شام کې کرد ځواکونه تر ډیره وخته د امرېکې په کمک د داعش تندروه ډلې په ضد جنگدیل.
که څه هم په 2011 کې په شام کې د خانه جنگۍ شورو کیدلو راپه دېښوا د کرد پیپلز پروټیکشن یونټ په شمال کې مورچې نه دي پرېښودې خو د کردانو د انتظامیې یو چارواکي عبدالکريم عمر ويلي دي د امرېکې د ځواکونو په وښکلو یې مشکلات ډېر سوا شوي دي.
