فريډم هاوس: پاکستان کې د سياسي او جمهوري ازادۍ حال نور خراب شوی

په ټوله نړۍ کې جمهوریت، شهري ازادۍ او بشري حقونو ته په ورپېښو خطرو نظر لرونکي غېر دولتي نړیوال تنظیم فريډم هاوس په خپل کليز رپورټ کې ويلي، د جمهوري او شهري ازاديو په لحاظ پاکستان په جزوي توګه ازاد هېواد دی او پاکستان په نړيواله درجه بندۍ کې درې درجې نور لاندې راغلی دی.

د فريډم هاوس اوسني رپورټ ته پاکستان تراوسه کوم رسمي غبرګون نه دی ويلی، خو د دې هېواد د قانون وزیر ملګرو ملتونو ته ويلي، هيواد یې د بشري حقونو د ساتنې لپاره قوانین جوړ کړي دي.

د فرورۍ په 26مه جنېوا کې د ملګرو ملتونو د بشري حقونو کونسل غونډې ته په وينا کې د قانون مرکزي وزير سېنېټر اعظم نذیر تارړ ويلي، بشري حقونو ته د ودې او تحفظ ورکولو هوډ تکرار کړی او ويلي دي چې اسلام اباد په تېره لسيزه کې د بشري حقونو په اړه نزدې 70 قوانین منظور کړي دي.

په واشنګټن کې موقعيت لرونکې غېر دولتي تنظيم فريډم هاوس په رپورټ کې د پاکستان په اړه زیاتره نيوکې په کال 2024م کې ترسره شوو انتخاباتو او د مذهبي لږکیو د صورتحال په حواله شوي او ويلي يې دي، که څه هم په دې هيواد کې په باقاعدګۍ سره ګڼ ګونديزې ټاکنې کېږي خو پوځ په 2024م کال کې د حکومت او پاليسيانو په جوړولو کې غېر معمولي نفوذ کارولی وو.

پاکستان کې هم تل په پوځ په سياست کې د لاسوهنې، حکومتونو جوړولو او غورځولو تورونه لګي.

د پاکستان مخکيني پوځي مشر جنرل (ر) قمر جاوېد باجوه د ريټايرډ کېدو نه څو ورځې وړاندې ويلي وو، پوځ د 70 کالو راهسې په سیاست کې لاسوهنه کړې خو پوځ نوره فيصله کړې چې په راتلونکي کې به په سياست کې لاسوهنه نه کوي.

د سياسي چارو څېړونکي وايي په پاکستان کې حکومت مخالفه سياسي ډلې د سياسي فعاليتونو ازادي نه لري.

د سياسي چارو کارپوه عدالهادي مايار وايي، "د سياسي ازاديو چې کوم حال دی نو هغه خو په 26م نومبر چې په اسلام اباد کې د تحريک انصاف په جلسه باندې کومې ګولۍ وورولی شوې نو د هغې نه د سياسي ازاديو حال معلوم شو، نن هم په پوره پنجاب، سيند او بلوچستان کې تحريک انصاف ته د جلسې او جلوسونو اجازت شته او نه ورته د کوم تحریک چلولو اجازت شته".

د پاکستان د مرکزي حکومت وزیرانو ويلي وو، په 26م نومبر تحريک انصاف ګوند په اسلام اباد حمله کړې او اړی ګړی یې جوړ کړی وو.

د فريډم هاوس په دې اوسني رپورټ کې د مذهبي او نسلي اقلييتونو په اړه د تېرو رپورټونو په څېر دا ځل هم په پاکستان تنقيد شوی او ويل شوي، چاراکو زياتره وختونو کې په شهري ازاديانو ځانګړي بنديزونه لګولي او مذهبي عسکريت خوښي، رياست د مذهبي لږکیو او مخاليفينو پرضد حملې کړي دي.

په پاکستان د احمدي ټولنې وياند عامر محمود وايي په دې هېواد کې د احمدي ټولنې په ضد رياستي او غېر رياستي جبر کې اضافه شوې او تر دې چې پولیس د يادې ټولنې د قبرونو او عبادت خانو په نړولو کې د خلکو مرسته کوي.

د احمدي ټولنې وياند عامر محمود وايي، "کال 2024م کې د احمدي ټولنې څلور کسان د عقيدې په بنياد وژل شوي او د کله راهيسې چې د کال 1984م امتيازي قوانین راغلي نو د هغې راپدېخوا تر ننه پورې 285 کسان په هدفي پېښو کې وژل شوي دي".

تېر کال امریکا ويلي وو، په 2023م کال کې پاکستان کې د بشري حقونو حالت نه وو بدل شوی.‏

خو پاکستان ویلي وو، د بشري حقونو دپاره د خپل چوکاټ کوټلي کولو، د نړیوالو بشري ‏حقونو ايجنډې ته د ودې ورکولو، او ‏په بشري حقونو بحث ته ژمن دی.‏

د فريډم هاوس په رپورټ کې دعوه شوې، د پاکستان پوځ د ميډيا په ويرولو او د طاقت په غېر قانوني استعمال باندې د ځواب کولو څخه ازاد دی.

خبريالان وايي په پاکستان کې چې حکومت د مطبوعاتو ازادۍ د قابو کولو لپاره کوم کار پېل کړی وو، هغه سږکال د پيکا په قانون کې د بدلون د لارې بشپړ کړل شو.

خبریال مطعي الله جان وايي، "د دې قانون د راتګ وروسته نه يوازې صحافي بلکې د پاکستان هر وګړی، قانون دان، جج، او ډاکټر اوس د خپلې رايې اظهار نه شي کولی".

د پاکستان حکومت په هيواد کې مطبوعاتو باندې د قدغن لګولو تورونه په تکرار سره ردوي او وايي د پيکا په قانون کې دا وروستي بدلونونه د صحافتي ازادۍ په خلاف نه بلکې د دې مقصد د جعلي خبرونو مخه نيول دي.

(په دې خبر کې ځينې معلومات د ډيوه خبریال فضل عزيز شريک کړي)